Klasztor Pokamedulski w Rytwianach

Opis

 fot.Michał Skrętek

 Na szlaku wędrówek po Ziemi Staszowskiej i okolicach „obowiązkowo” powinien znaleźć się także klasztor pokamedulski w Rytwianach. Tradycja obecności w regionie przedstawicieli bractw zakonnych stała się także chlubnym udziałem powiatu staszowskiego. Pokamedulski klasztor będący perłą regionalnej architektury sakralnej jest także istotnym punktem na mapie turystycznej. Prace nad budową świątyni rozpoczęły się od położenia pod nią kamienia węgielnego 1 maja 1624 roku, natomiast prace wykończeniowe nadzorowane przez przeora, ojca Venantego z Subiaco rozpoczęły się w 1629. Ten włoski malarz nie tylko prowadził przedsięwzięcie, ale także aktywnie brał w nim udział – tworzył bowiem wiele obrazów i malowideł ściennych. Klasztor na przestrzeni wieków znajdował się w rękach wielu rodzin magnackich min. Opalińskiech (od 1655), Lubomirskich(od 1704), Sieniawskich (od 1715), Czartoryskich(od 1731), Potockich (1815) i ostatecznie Radziwiłłów (od 1897). Szczególny wkład w historię kościoła miała Elżbieta Sieniawska. W latach 1717-1719 prowadzono bowiem prace renowacyjne świątyni – odnowiono wówczas malowidła klasztorne.  16 czerwca 1820 roku w oparciu o ustawę o likwidacji klasztorów dokonano kasaty klasztoru. Podobny los spotkał sprowadzonych tam z inicjatywy Elżbiety z Branickich i Adama z hrabiów Potockich franciszkanów reformatów, którzy zmuszeni byli opuścić klasztor na polecenie władz carskich (1864 rok). W latach 30-tych XX wieku z inicjatywy księcia Artura Radziwiłła świątynię przekształcono w kościół parafialny dla mieszkańców Rytwian, Kłody i okolic (1935 rok).  W 1973 roku na terenie rytwiańskiej świątyni zrealizowano zdjęcia do filmu „Czarne chmury” w reżyserii Andrzeja Konica. W obrębie Pustelni poza klasztorem znajduje się także zespół zabudowań okalających całość na planie prostokąta. Sama świątynia zbudowana jest prosto i posiada raczej surowy charakter. Sprzyja to bowiem kontemplacji i umacnia podniosły nastrój budynku.

Ołtarz główny rytwiańskiej świątyni fot. Michał Skrętek

Wnętrze świątyni jest jednak bogato zdobione zarówno malowidłami ściennymi, jak i obrazami. Wśród wielu dzieł zdobiących kościół należy wymienić drogę Chrystusa – Jego zbawcze dzieło i chwalebny triumf, a także inne rzeźbienie sklepienia  ukazujące: „Zmartwychwstanie”, „Wniebowstąpienie”, „Zesłanie Ducha Świętego”, „Wniebowzięcie” i „Ukoronowanie Maryi na Królową nieba i ziemi”. Za nawą znajduje się chór zakonny zdobiony obrazami ukazującymi odwieczny problem zmagań człowieka ze złem i słabościami. Cykl przedstawia obrazy: „Przemienienie na górze Tabor”, „Triumfujący Archanioł Michał”, „Śmierć człowieka sprawiedliwego i grzesznika”. Ciekawym elementem zabytkowego chóru są zdobione stelle, czyli ławki, z których mnisi korzystali w czasie modlitwy, natomiast malowidła na ścianach ukazują sceny z życia świętych. Kapitularz pełniący obecnie rolę kaplicy Ukrzyżowania lub Krzyża Świętego. W pierwszej połowie XX stulecia zmodernizowano tę część świątyni – utworzona wówczas otwartą kryptę rodu Radziwiłłów. W krypcie znajdują się grobowce Macieja Radziwiłła, jego żony Róży z hrabiów Potockich ,ich poległego w kampanii wrześniowej 1939 roku syna Artura i jego żony Krystyny z hrabiów Broel – Platerów Arturową Radziwiłłową. W ramach świątyni podziwiać można tak urokliwe jej elementy, jak dekoracyjną sztukaterie zakrystii uzupełnioną malowidłami przedstawiającymi starotestamentowe zapowiedzi Eucharystyczne jak: Kain zabijający Abla, Ofiara Izaaka i Sen Jakuba. Przechodząc obok dwóch kamiennych portali, po stronie prawej znajduje się kaplica św. Marii Magdaleny, pełniąca uprzednio funkcję konfesjonału. We wnętrzu kaplicy znajduje się ołtarz ozdobiony obrazem autorstwa ojca Venantego z Subiaco przedstawiający Zmartwychwstałego Chrystusa – Ogrodnika objawiającego się Marii Magdalenie. Kolejnymi wartymi zainteresowania zwiedzających miejscami w ramach klasztoru są dwie umieszczone po przeciwnych stronach nawy, bogato zdobione kaplice. Po prawej znajduje się kaplica św. Jana, zdobiona malowidłami przedstawiającymi: Narodziny Matki Bożej, Nawiedzenie św. Elżbiety i Ofiarowanie w świątyni. Natomiast po stronie lewej umieszczona jest równie urokliwa kaplica św. Romualda. Tu również obserwować można sztukaterie. W sztukatorskich ramach w centralnym miejscu sklepienia obecne są sceny przedstawiające wydarzenia związane z istnieniem kamedulskiego zakonu jak np. Sen św. Romualda. Wnętrze kaplicy posiada także osiemnastowieczne późnobarokowe elementy, jak: znajdujący się na południowej ścianie ołtarz oraz kryptę Stanisława Opalińskiego z poświęconym mu epitafium. Przy ścianie wschodniej w głębi kaplicy znajduje się ołtarzyk św. Stanisława Kostki, patrona zmarłego.  

 Opracował: Michał Skrętek
Na podstawie: "Sanktuarium Ciszy w Rytwianach" Drukarnia Diecezjalna w Sandomierzu, Pustelnia Złotego Lasu 2005