Historyczne tradycje regionu świętokrzyskiego  ukazuje pomnik, upamiętniający wizytę w Staszowie, związanego również z pobliskim Połańcem, Tadeusza Kościuszki. Pomnik znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie ratusza. Jest on świadectwem „wielkiej historii” obecnej w powiecie. Został wzniesiony po powstaniu styczniowym w 1864 roku. Uczczenie podpisania uniwersału w pobliskim Połańcu było o tyle ułatwione, że nastąpiło po złagodzeniu carskich represji – zniesienia pańszczyzny.

fot.Michał Skrętek

    W swojej historii pomnik był wielokrotnie przenoszony i przebudowywany. Pierwotnie umiejscowiony był u wylotu dzisiejszej ulicy Opatowskiej. Rok 1917 przyniósł zmianę w wyglądzie postumentu. Po wycofaniu się zaborcy rosyjskiego skuto oznaki polskiego poddaństwa, zostawiając jedynie słowa: „Królowo Korony Polskiej módl się za nami”. Dodano również metalowy portret Tadeusza Kościuszki z napisem: „Tadeuszowi Kościuszce, Wielkiemu Bohaterowi i Obrońcy Ludu Polskiego, Twórcy Uniwersału Połanieckiego” a także formułę „W 100-letnią rocznicę jego zgonu 1817-15 X 1917. Rodacy”. W pierwotnym brzmieniu użyto słowa Polacy, jednak na skutek sprzeciwu austriackiego okupanta napis skorygowano. Czasy powojenne przyniosły dalsze zmiany w wyglądzie pomnika. Na jego bocznych ścianach znalazł się: rzeźbiony Krzyż Virtuti Militari, a także napis: „Nieznanemu żołnierzowi poległemu w obronie ojczyzny 1939-45”. Podążając za faktami, nie tylko o charakterze lokalnym, ale i ogólnokrajowym, czy międzynarodowym, na jednej ze ścian pomnika umieszczono napis: Polskim męczennikom zmarłym w hitlerowskich obozach koncentracyjnych 1939-45”. Następnie dodano tablicę upamiętniającą poległych i zamordowanych przez hitlerowców członków ruchu oporu. Na skutek modernizacji głównej arterii komunikacyjnej miasta, ul. Krakowskiej, pomnik przeniesiono i aż do roku 1981 stał na starym cmentarzu przy kościele św. Bartłomieja. Po wydarzeniach roku 1981 i powstaniu ruchu „Solidarność” zapadła decyzja o ponownym przeniesieniu obelisku w rejon Rynku, tym razem uhonorowano go lokalizacją w centralnym miejscu placu miejskiego. Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się jesienią 1981 roku.
 
Opracował: Michał Skrętek
Źródło: "Staszów i okolice - Jedź w Staszowskie,przewodnik turystyczny" Józef Myjak, wyd. PAIR Styaszów 1998